Pankreatitleri akut ve kronik pankreatit olarak 2 başlık halinde incelemek mümkündür.
1-KRONİK PANKREATİT
Tanım
Kronik pankreatit (KP); Pankreas dokusunda, ilerleyicive geri dönüşümsüz hasara neden olan ve fibrozisle sonuçlanan iltihabi bir süreçtir. Alkol tüketiminin fazla miktarlarda olduğu toplumlarda yapılan çalışmalarda görülme sıklığının arttığı bildirilmektedir. En sık görülme yaşı 40.- 50 yaşlarıdır. Erkeklerde kadınlardan daha sıktır. (1/4 oranında)
Sebepleri
Alkol (%70-80), sebebi bilinmeyen (%20), diğer (%10). Ancak son dönemde gerek teknolojik alanda, gerekse gen çalışmalarındaki ilerlemeler, etyolojide daha geniş bir yelpazeyi göz önüne sermiştir. Bununla birliktegünümüzde de alkol başlıca KP nedeni olarakgöze çarpmaktadır.
Tedavi
Kr pankreatit tedavisi ağrıyı önlemeye yöneliktir. Ayrıca insülin rezistansı ve diyabet gelişmişse bunlarda tedavi edilmelidir.
2-AKUT PANKREATİT
Tanım
Akut pannkreatit pankreas bezinin kendi salgıladığı enzimlerle kendi dokusunun harap olduğu aniden gelişen iltihabi bir süreçtir. Akut pankreatit; kesin bir tedavisi olmayan ve hayati tehlike oluşturabilen bir hastalıktır. Kesin tedavilerin geliştirilebilmesindeki en önemli sorun, bozukluğun sebeplerini tam olarak bilmememizdir. Son yıllarda bu bozukluğun altında yatan anahtar süreçlerin mekanizmalarını açığa çıkarmada önemli aşamalar kaydedilmiştir. Bu mekanizmaların rollerinin daha iyi anlaşılması, yeni tedavi stratejilerin geliştirilmesini sağlayabilecektir
AP Nedenleri
Akut pankreatitlerin oluşumunda rol alan çok sayıda etyolojik faktör sözkonusudur. Bunların en önemlileri safra taşıdır. Akut pankreatitlerin %35’inden safra taşı sorumlu olmasına karşın, safra taşı olan hastaların ancak %3-5 kadarında akut pankreatit gelişmektedir. Akut pankreatit gelişmeden önce yapılan kolesistektomi ve koledok taşlarının temizlenmesi işlemleri, pankreatit gelişme riskini azaltmaktadır. Safra taşı varlığında pankreatit gelişme riski, erkeklerde daha fazladır, fakat safra taşı kadınlarda daha fazla görüldüğü için pankreatit de kadınlarda daha fazla görülmektedir. Safra taşının çapı, 5 mm. den daha küçük ise akut pankreatit daha kolay gelişmektedir. Bu durum, küçük taşların sistik kanaldan kolayca geçip, ampullada obstrüksiyon yapmaları ile ilişkilidir.
İkinci sırada ki neden Akut ya da kronik alkol kullanımıdır.
Diğer nedenler daha az sıklıkta olup aşağıda sıralanmıştır.
-İlaçlar
-Enfeksiyonlar
- Künt ya da penetran abdominal travmalar
- Cerrahi müdahaleler
- ERCP
- Metabolik hastalıklar
- Pankreatik veya ampuller tümörler
- Ampulla Vater bölgesinin anatomik bozuklukları
- Peptik ülser
Safra taşına bağlı pankreatitlerde mortalite oranı ilk atakta %5, sonraki ataklarda %1 civarındadır. Alkol kullanımı: Kronik alkoliklerin yaklaşık %10-15 kadarında akut pankreatit gelişmektedir. A.B.D.’de alkol, tüm akut pankreatitlerin %30-50 kadarından sorumludur. İngiltere, İsrail ve İslam ülkerinde bu oran daha düşüktür. Biliyer pankreatitlere nazaran mortalite oranları alkolik pankreatitlerde daha düşüktür.
PATOGENEZ
1. Akut interstisyel pankreatit:
Akut ödematöz pankreatit olarak da bilinir. Tüm akut pankreatitlerin yaklaşık %80’i bu formdadır. Pankreas makroskopik olarak ödematöz bir görünüme sahiptir, pankreatik inflamasyon hafif olup, kendi kendini sınırlar, parankimal hasar minimaldir. İnflamasyonun düzelmesinin ardından, organ sekel bırakmadan iyileşir .
2. Akut nekrotizan pankreatit:
Mortalitesi yüksek olan çeşittir. Tüm akut pankreatitlerin yaklaşık %20 kadarını oluşturur. Eskiden akut hemorajik pankreatit olarak da bilinirdi. Fakat hemoraji, çoğunlukla akut pankreatitin ana bileşenlerinden olmadığından bu terim artık kullanılmamaktadır. Burada inflamasyon ilerleyerek, gland ve çevre dokuları koagulasyon nekrozuna götürür. İntra ve ekstrapankreatik yaygın yağ dokusu nekrozu vardır. Retroperitoneal alanda hematomlar bulunabilir. Glandda hemoraji bulunabilir. Vasküler inflamasyon ve trombozlara sıklıkla rastlanır. İltihabi cevap çok belirgindir. Hasta ölmezse, pankreas asinuslarında ve kanallarda fibrozis ve kalıcı harabiyet gösteren histopatolojik değişiklikleritakiben klinik olarak iyileşme gerçekleşir. Hastaların %20’lik bir kısmında niçin nekrotizan pankreatit geliştiği tam olarak bilinmemektedir.